کشاورزی امروزی به استفاده از کود وابسته است. به همین دلیل، کشاورزان و کسانی که در زمینه پرورش گیاهان فعال هستند باید انواع کود را بشناسند تا بتوانند بهترین کود را برای پرورش گیاهان خود مورد استفاده قرار دهند. یکی از کودهایی که این روزها مورد توجه قرار گرفته است کود زیستی (بیولوژیک) است. این کود پیش کاشت می تواند مزایای زیادی را برای خاک های کشاورزی به همراه داشته باشید، در عین حال افراد به این مسئله اشاره می کنند که این کود جایگزین کود شیمیایی نیست و هنوز باید از کود شیمیایی برای پرورش گیاهان استفاده کرد.
کود بیولوژیک که به عنوان کود زیستی نیز شناخته می‌شود، به نوعی کود اطلاق می‌شود که از میکروارگانیسم‌های زنده، معمولاً باکتری‌ها، قارچ‌ها یا جلبک‌ها تشکیل شده است که به طور طبیعی در خاک و گیاهان وجود دارند. میکروارگانیسم های موجود در کودهای بیولوژیک با افزایش جذب عناصر غذایی، تقویت سیستم دفاعی گیاه، کاهش استرس های محیطی و بهبود ساختار خاک به بهبود کیفیت و عملکرد محصولات کشاورزی کمک می کنند. نمونه هایی از کودهای بیولوژیکی عبارتند از: باکتری های ازتوباکتر، رایزوبیوم، استرپتومایسس، باسیلوس و قارچ های مایکوریز و تریکودرما.
استفاده از کودهای بیولوژیک نه تنها می تواند به کاهش آلودگی های محیطی ناشی از استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی کمک کند، بلکه با افزایش تنوع زیستی در خاک و افزایش حاصلخیزی خاک، به پایداری سیستم های کشاورزی نیز کمک می کند. به طور کلی کودهای بیولوژیک به عنوان یک راهکار طبیعی و موثر برای افزایش بهره وری و پایداری سیستم های کشاورزی مورد توجه قرار گرفته اند.
چرا باسیلوس ها بهترین میکروارگانیسم ها برای تهیه کودهای زیستی و قارچ کش ها هستند؟
گونه‌های باسیلوس اغلب برای تهیه کودهای بیولوژیکی و قارچ‌کش‌ها به دلایل مختلف مورد علاقه هستند:
- تطبیق پذیری: گونه های باسیلوس، به ویژه Bacillus subtilis و Bacillus pumilus، میکروارگانیسم های مفید با قابلیت های متابولیکی متنوع هستند. آنها می توانند مواد آلی پیچیده را تجزیه کرده و مواد مغذی را حل کنند و آنها را در تجزیه مواد آلی به اشکالی که گیاهان به آسانی می توانند جذب کنند مؤثر می کنند.
- کنترل زیستی: گونه های باسیلوس دارای خواص کنترل زیستی هستند، به این معنی که می توانند رشد پاتوژن های مضر مانند قارچ ها، باکتری ها و نماتدها را سرکوب کنند.
- فعالیت ضد قارچی: گونه های باسیلوس ترکیبات ضد قارچی مانند آنتی بیوتیک ها و آنزیم ها تولید می کنند که از رشد پاتوژن های قارچی جلوگیری می کنند. این ترکیبات می توانند گیاهان را از بیماری های ناشی از قارچ ها محافظت کنند و رشد سالم گیاه و افزایش عملکرد را به همراه دارند.
- دوستدار محیط زیست: کودهای بیولوژیکی و قارچ کش های مبتنی بر گونه های باسیلوس جایگزین های سازگار با محیط زیست برای مشابه های شیمیایی (کودها و قارچ کش های شیمیایی) هستند. آنها کمترین خطر را برای انسان ها، حیوانات و اکوسیستم ها دارند و به سلامتی خاک و آب کمک می کنند.
- کشاورزی پایدار: استفاده از محصولات مبتنی بر باسیلوس با ارتقاء سلامت خاک، افزایش دسترسی به مواد مغذی و کاهش اتکا به کودهای شیمیایی، از شیوه‌های کشاورزی پایدار حمایت میکند. این میکروارگانیسم ها به حاصلخیزی و بهره وری طولانی مدت خاک کمک می کنند.
- سازگاری: گونه‌های باسیلوس را میتوان در شیوه‌های کشاورزی موجود ادغام کرد و می‌تواند سایر استراتژی‌های مدیریتی، از جمله روش‌های کشاورزی ارگانیک و رویکردهای مدیریت تلفیقی آفات (IPM) را تکمیل کند.
- در دسترس بودن تجاری: کودهای بیولوژیکی و قارچ کش های مبتنی بر باسیلوس در فرمولاسیون های مختلف به صورت تجاری در دسترس هستند، که آنها را برای استفاده در تولید محصولات زراعی، گلخانه ای و باغبانی میتوان مورد استفاده قرار داد.
به طور کلی، گونه‌های باسیلوس طیف وسیعی از ویژگی‌های مفید را ارائه می‌دهند که آنها را برای تهیه کودها و قارچ کش های بیولوژیکی مناسب می‌سازد و به شیوه‌های کشاورزی پایدار و سازگار با محیط زیست کمک میکند.
مزایای استفاده از کود زیستی رایزوباسیل
پیشگیری و درمان بیماری های نماتدی
نماتدهای پارازیت گیاهی از لحاظ اقتصادی جزء عوامل بیماری زای مهم بسیاری از محصولات می باشند. در این میان نماتدهای ریشه گرهی به دلیل دامنه میزبانی وسیعی که دارند، سهم عظیمی از خسارت های وارد شده به محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده اند. بررسی های ما در سطح گلخانه، مزرعه و باغ پسته بیانگر تاثیر نماتدکشی ترکیب رایزوباسیل در درمان بیماری نماتد ریشه گرهی می باشد که در این راستا گزارشات ارسال شده از مشتری ها نیز موید این مطلب بوده است.نحوه عملکرد کود بیولوژیک رایزوباسیل بدین صورت است که باکتری های باسیلوس موجود در آن با تولید آنزیم های متعدد (لیپاز، پروتئاز و کیتیناز) قادر به از بین بردن تخم و لارو نماتد ریشه گرهی می باشد.
پیشگیری و درمان بیماری های قارچی موجود در خاک
کود زیستی رایزوباسیل همراه آب آبیاری وارد زمین شده و روی ریشه گیاه مستقر و سپس تکثیر می شود، با احاطه کردن ریشه، همزمان با ترشح آنتی بیوتیک ها و تولید آنزیم های پروتئازی و لیپازی در آن منطقه جلوی توسعه بیماری به سمت ریشه را گرفته و در صورت حضور عامل بیماریزا منجر به ازبین رفتن آن می شود. بررسی های گلخانه ای و مزرعه ای انجام شده توسط شرکت و گزارشات مصرف کننده ها، حاکی از تایید خاصیت قارچکشی تاثیر ترکیب رایزوباسیل مخصوصا جهت کنترل بیماری های قارچی شایع منطقه با عامل: فوزاریوم، پی تیوم، فیتوفتورا و رایزوکتونیا می باشد.
افزایش تحمل گیاه به انواع تنش های محیطی
تنش های محیطی که اغلب گیاه با آن روبرو است، شامل: تنش خشکی (آبیاری نامنظم، فواصل کم یا زیاد در مدار آبیاری و… )، تنش شوری یا EC بالای خاک یا آب و pH قلیایی یا Ph بالای خاک (در اکثر خاک های منطقه شاهد این مشکل هستیم) می باشد. تنش های محیطی موجب می شود که گیاه در صورت وجود مواد غذایی در خاک قادر به جذب و تثبیت مواد غذایی از طریق ریشه نباشد ولی با استقرار باکتری های باسیلوس بر روی ریشه، این باکتری ها با فعالیت هایی که انجام می دهند به جذب عناصر غذایی از طریق ریشه کمک کرده و این امر را تسهیل می بخشند. باکتری های موجود در ترکیب بیولوژیک رایزوباسیل در درجه اول قادر به تحمل تنش های ذکر شده هستند و در درجه دوم منجر به افزایش تحمل گیاه به این تنش ها می شوند.
پیشگیری و درمان بیماری های ویروسی
در بیماری های ویروسی، ویروس وارد ژنوم گیاه می شود و با استفاده از امکانات و ژنوم گیاه، ژن های خودش را تکثیر می کند و به این ترتیب داخل گیاه پخش شده و روی قسمت های هدف در گیاه اثر می گذارد. با توجه به مکانیسم کلی که در مورد نحوه عملکرد ویروس عنوان شد در حال حاضر سم و ترکیب موثری برای کنترل ویروس در بازار نداریم. بررسی های تیم تحقیقاتی ما حاکی از این است که کاربرد باکتری باسیلوس در آب آبیاری و محلول پاشی با اسیدآمینه (در مورد ترکیب باسیلوس و اسیدآمینه اگروفر بهترین نتیجه را به دست آوردیم) به بهترین نحو بیماری های ویروسی را کنترل کرده و جلوی گسترش آن ها را می گیرد.
افزایش رشد رویشی و در نهایت افزایش عملکرد گیاه
با استقرار باکتری باسیلوس بر روی ریشه، باکتری شروع به تولید اسید آمینه های رشدی می کند و با ارسال سیگنال به گیاه و فعال کردن مسیرهای تولید هورمون رشدی در گیاه منجر به تولید هورمون رشدی گیاه می شود که این مورد در افزایش رشد ریشه های فرعی (ریشه های موئین) و ریشه اصلی، افزایش تعداد شاخ و برگ گیاه، افزایش تعداد گل و افزایش عملکرد محصول تاثیرگذار می باشد. البته عملکرد باکتری باسیلوس در جهت جذب بیشتر عناصر غذایی از طریق ریشه نیز این امر را تسهیل میکند.
کاربرد کود زیستی رایزوباسیل در فرآوری کود دامی
در رابطه با فرآوری کودهای دامی علت بکارگیری ترکیبات بیولوژیک برمبنای باکتری های باسیلوس این است که با تزریق این باکتری ها در بستر کود دامی، همراه با افزایش تثبیت و جذب عناصر غذایی، سرعت عمل فرآوری نیز تسریع می یابد و به این ترتیب در زمان کم و با سرعت عمل بالا به کود فرآوری شده دست می یابیم. نکته قابل تامل این است که با افزایش دما 100 درجه سانتی گراد باکتری های باسیلوس زنده مانده و اثربخشی خود را دارند و علاوه براین باکتری های باسیلوس هم در شرایط هوازی و هم در شرایط بی هوازی قادر به فعالیت می باشند.
تولید محصول سالم
با توجه به اینکه کود زیستی رایزوباسیل قابلیت کاربرد به جای کودها و سموم شیمیایی را دارد و منجر به تولید محصول سالم و عاری از سم می شود، برای سلامت محیط زیست، انسان و جانوران حائز اهمیت می باشد. در این راستا می توان در مدیریت تلفیقی آفات وکشاورزی ارگانیک از این محصول استفاده کرد. کشاورزان، گلخانه داران و همچنین شرکت هایی که در حیطه تولید و صادرات محصول سالم و ارگانیک در حال فعالیت می باشند و در شرف تهیه گواهی های مربوطه می باشند، می توانند با جایگزینی این محصول به جای قارچ کش ها و نماتدکش های شیمیایی به اهداف مورد نظر دست یابند.